Staat van het Onderwijs 2024: één op de vijf scholen nog onvoldoende

Grote verschillen in onderwijskwaliteit

Het rapport benadrukt de grote kwaliteitsverschillen tussen scholen, zowel in het primair als voortgezet onderwijs. Terwijl sommige scholen erin slagen bijna alle leerlingen naar een acceptabel niveau in taal en rekenen te tillen, blijven anderen ver achter, met minder dan de helft van de leerlingen die de norm halen.

Uitdagingen en tekortkomingen

De tekorten aan gekwalificeerd personeel blijven een belangrijk punt van zorg. Bijna de helft van de scholen buiten de grote steden ervaart geen significante personeelstekorten, maar scholen die zich in complexere omgevingen bevinden – zoals het speciaal onderwijs en scholen met een uitdagende leerlingenpopulatie – hebben het moeilijk om gekwalificeerd personeel te behouden en aan te trekken.

Basisvaardigheden onder druk

Het rapport wijst op een alarmerende trend waarbij meer dan de helft van de basisschoolleerlingen het gewenste niveau bij rekenen niet haalt. Bovendien is de leesvaardigheid van Nederlandse leerlingen internationaal gezien gedaald. Dit vraagt om een herziening van het curriculum en verbeterde ondersteuning op scholen.

Aandachtsgebieden voortgezet onderwijs

In het voortgezet onderwijs zijn er belangrijke aandachtspunten die uit de Staat van het Onderwijs 2024 naar voren komen, waaronder de verschillen in onderwijskwaliteit en de uitdagingen in het behalen van basisvaardigheden. Bijna een kwart van de onderzochte voortgezet onderwijsafdelingen heeft een onvoldoende beoordeling ontvangen, vaak door tekortkomingen in pedagogisch-didactisch handelen en schoolexaminering. Daarnaast is er een zorgwekkende daling in lees- en rekenvaardigheden, met name onder vmbo-leerlingen, waarbij velen het risico lopen het onderwijs te verlaten zonder voldoende vaardigheden om te functioneren in de samenleving. Er is een aanzienlijk aantal herstelopdrachten gegeven voor burgerschapsonderwijs, wat duidt op een gebrek aan doelgerichte en samenhangende curricula die afgestemd zijn op de leerlingenpopulatie. De veiligheid op scholen laat ook te wensen over, met een toename van pesten en een afname van het welbevinden van leerlingen. Deze bevindingen onderstrepen de noodzaak voor scholen om hun kwaliteitszorgsystemen te verbeteren, de professionalisering van leraren te intensiveren, en een veiligere en meer ondersteunende leeromgeving te bieden.

Zie ook
(On)voldoende naar goed: OP6 Afsluiting in het VO
Burgerschap in het onderzoekskader van de onderwijsinspectie
(On)voldoende naar goed: OP3 Pedagogisch-didactisch handelen

Aandachtsgebieden primair onderwijs

In het primair onderwijs zijn ook belangrijke aandachtspunten beschreven, waaronder een aanhoudend lerarentekort, vooral op scholen met een uitdagende leerlingenpopulatie. Dit zet de onderwijskwaliteit onder druk. Ongeveer 20% van de scholen voldoet niet aan de basiskwaliteit, met name door tekortkomingen in pedagogisch-didactisch handelen en kwaliteitszorg. Dit heeft invloed op de leerresultaten, waarbij een aanzienlijk deel van de leerlingen de vereiste referentieniveaus voor lezen en rekenen niet haalt. Daarnaast is er een noodzaak voor verbeterde vakdidactische vaardigheden bij startende leraren en een strategischer scholingsbeleid. Er zijn veel herstelopdrachten voor burgerschapsonderwijs, wat duidt op een gebrek aan doelgerichte en samenhangende curricula. Scholen en besturen worden aangemoedigd om ondanks moeilijke omstandigheden hoge ambities te handhaven en actiever beleid uit te voeren gericht op pedagogisch-didactisch handelen en extra leerlingenondersteuning, terwijl ze ook strenger moeten monitoren en bijsturen om de onderwijskwaliteit te verbeteren.

Zie ook
Burgerschap in het onderzoekskader van de onderwijsinspectie
(On)voldoende naar goed: OP3 Pedagogisch-didactisch handelen

Vooruitkijken: een roep om actie

Het rapport roept, naast de gewenste verbeteringen bij scholen, ook op tot een meer gecentraliseerde benadering waarbij politiek, schoolbestuur en schoolleiding gezamenlijk werken aan structurele verbeteringen. Dit zou gepaard moeten gaan met een langetermijnaanpak en passende financiering vanuit de overheid. Scholen worden aangemoedigd om samenwerkingen aan te gaan en te leren van de 'best practices' die sommige scholen al toepassen.

De 'Staat van het Onderwijs 2024' levert een dringende oproep aan alle betrokken partijen om gezamenlijk verantwoordelijkheid te nemen voor het verhogen van de onderwijskwaliteit. Door samenwerking, innovatie en duidelijke visie kan gewerkt worden naar een onderwijssysteem waarin elk kind de kans krijgt om zijn of haar potentieel volledig te benutten.