Voldoen aan het waarderingskader (Lessen uit implementaties)

Bij een implementatietraject deelt de school zo veel mogelijk bestaande beleidsdocumenten met OnSpect. Denk bijvoorbeeld aan een schoolplan, schoolgids, veiligheidsbeleid en jaarplan. Vervolgens vullen wij op basis van deze documenten de verschillende modules zo veel mogelijk in. Na een aantal dagen heeft de school of het bestuur een goed overzicht van de stand van zaken. Welk beleid is aanwezig, wat ontbreekt, en wat moet beter? De school heeft vervolgens concrete handvatten om met verbetering aan de slag te gaan.

Een implementatietraject begint vaak met de wettelijke basiskwaliteit. In de module Kwaliteitsgebieden staan alle deugdelijkheidseisen klaar waar de school wettelijk aan moet voldoen. Dit is gebaseerd op het waarderingskader van de onderwijsinspectie. Op basis van de aangeleverde documenten proberen we helder en onderbouwd aan te geven hoe de school hier invulling aan geeft. Daarbij kijken we voor elke eis naar:

• De ambitie van de school
• Het beoogde resultaat
• De gekoppelde acties
• Hoe de school meet of het beoogde resultaat wordt behaald

Aandacht voor de Check & Act

De eerste twee van de bovengenoemde punten kunnen we bij scholen gemiddeld bij zo’n 80% van de eisen invullen. Bij het merendeel daarvan kunnen ook de daaraan gekoppelde acties uit het beleid van de school worden gehaald. Het laatste punt blijft daarentegen vaak onbeantwoord.

In het Nederlandse onderwijs speelt de PDCA-cyclus (Plan, Do, Check, Act) een grote rol in de kwaliteitszorg. Helaas blijven in de praktijk de laatste twee stappen vaak liggen. Dat probleem ontstaat al vroeg in het proces. Bij het formuleren van ambities of doelen wordt namelijk lang niet altijd nagedacht over manieren om het resultaat te meten én evalueren. Laat staan dat dit ook in beleid wordt vastgelegd. Dit is een onbenutte kans. Goede scholen onderscheiden zich onder andere doordat wél beleid wordt geformuleerd rondom meten en evalueren. Daardoor ontstaat immers een functionerende PDCA-cyclus, waarbij elke iteratie leidt tot verdere verbeteringen.

Ook in hele goede scholen zien we nog geregeld dat de laatste stappen van de PDCA-cyclus niet concreet in beleid naar voren komen. Dat terwijl deze stappen in de praktijk soms wel worden uitgevoerd. Ook in zulke gevallen kan het lonen om dit al in een vroeg stadium te formaliseren. Daarmee is voor alle betrokkenen duidelijk hoe het resultaat geëvalueerd zal worden. Het voorkomt bovendien dat goede initiatieven vastlopen als er een nieuwe directeur, teamleider of kwaliteitsmedewerker in de school aan de slag gaat.

Ontbrekende onderdelen

Een ander punt dat opvalt bij het uitvoeren van implementaties zijn enkele onderdelen van het waarderingskader die bij veel scholen niet goed ingevuld kunnen worden. Vaak is dit best begrijpelijk, omdat het gaat om eisen waar veel scholen in de praktijk wel aan voldoen. Denk bijvoorbeeld aan het onderdeel Onderwijstijd (OP4). De jaarplanning zal doorgaans zodanig zijn gemaakt dat aan de wettelijke onderwijstijd wordt voldaan. Toch heeft slechts een enkele school in beleid vastgelegd hoe daar voor wordt gezorgd en hoe dit wordt gemonitord. Daarnaast zijn er bij dit onderdeel nog andere vereisten, zoals beleid voor het afwijken van de onderwijstijd in het belang van individuele leerlingen. Bijvoorbeeld wanneer er sprake is van een beperking. Ook dit onderdeel van OP4 Onderwijstijd wordt vaak gemist.

In OnSpect onderbouwt de school per deugdelijkheidseis hoe zij daaraan voldoen. Dat gaat dus nog een niveau dieper dan alleen de standaard (bijvoorbeeld ‘OP1 Aanbod’ of ‘VS2 Schoolklimaat’). De standaarden zijn verder opgedeeld in meerdere specifieke eisen. Daardoor kan heel gericht een vergelijking worden gemaakt tussen het beleid van de school en de wettelijke eisen. Ook bij scholen die er al goed voor staan komen we dan geregeld onderdelen tegen die toch nog ontbreken. Bijvoorbeeld bij een school die al heel goed zicht heeft op de leerling (OP2), maar waar de communicatie met ouders toch nog beter vastgelegd moet worden. Door de vergelijking op het niveau van de eis te maken, worden dit soort verbetermogelijkheden zichtbaar.

Weten waar je staat

Door het vertalen van alle beleidsdocumenten van de school naar de eisen van het waarderingskader, ontstaat een helder beeld van de stand van zaken binnen de school. Als de school er nog niet zo goed voor staat is heel snel inzichtelijk op welke onderdelen de grootste stappen gezet moeten worden. Tegelijkertijd zullen ook altijd ‘quick wins’ naar voren komen; ontbrekende onderdelen die eenvoudig kunnen worden aangevuld. Staat de school er al goed voor, kan de PDCA-cyclus echt zijn werk gaan doen. Ook een interne of externe audit behoort tot de mogelijkheden. Vervolgens kan er verder worden verbeterd en kan de school aanvullende ambities gaan formuleren om zich verder te onderscheiden.