Het Schoolplan (Lessen uit implementaties)

Tijdens een implementatietraject vertaalt OnSpect het bestaande schoolplan van de school naar de module schoolplan. In dat proces zien we allerlei verschillende vormen voorbijkomen. Van kort en visueel weergegeven tot hele lange documenten. Daarin zitten bovendien geregeld grote inhoudelijke verschillen. In deze blog delen we een aantal opvallendheden.

Het verschil tussen de schoolgids en het schoolplan

Er zijn een aantal duidelijke verschillen tussen een schoolplan en een schoolgids. Het schoolplan wordt minimaal elke vier jaar opgesteld en beschrijft de strategische koers van de school. Daarbij komen onder andere onderwijskundige aspecten, kwaliteitszorg en personeelsbeleid aan bod. De schoolgids bevat daarentegen meer praktische informatie over de dagelijkse gang van zaken op school. De schoolgids is daarmee vooral een informatiebron voor ouders en leerlingen.

In de praktijk loopt de invulling van schoolgids en schoolplan nog wel eens door elkaar heen. Onderwerpen die vooral relevant zijn voor ouders, zoals de procedure voor ziekmelding, worden dan bijvoorbeeld in het schoolplan opgenomen. Tegelijkertijd wordt dan in de schoolgids uitgebreid de pedagogisch-didactische visie van de school uiteengezet.

Bij het opstellen van beide documenten is het van belang om de doelgroep in gedachten te houden; het schoolplan is in de basis een intern beleidsdocument, dat ter verantwoording met de onderwijsinspectie wordt gedeeld. De schoolgids dient voor communicatie naar buiten. Dat betekent natuurlijk niet dat het schoolplan niet met ouders en leerlingen gedeeld kan worden. Dit zorgt juist voor transparantie en openheid.

Vorm en opmaak van het schoolplan

Bij de schoolplannen die we tegenkomen zien we ook veel verschillen in vorm en opmaak. Denk aan documenten van 10, maar ook van ruim 80 pagina’s. Hoe die pagina’s vervolgens zijn opgebouwd, wil ook nog wel eens verschillen. Zo zagen we een prachtig opgemaakt schoolplan voorbijkomen vol illustraties en afbeeldingen, dat ook nog eens volledig doorklikbaar was. Aan de andere kant zijn de meeste schoolplannen lange, simpele documenten met vooral veel platte tekst.

Uiteindelijk draait het natuurlijk om de inhoud van het schoolplan. Toch kan het zeker geen kwaad om te zorgen voor een aantrekkelijke opmaak in de huisstijl van de school, met zo nu en dan een afbeelding of illustratie. Ook kan het verhelderend zijn om kernpunten op een opvallende manier te herhalen of uit te lichten. Daardoor is het makkelijker voor lezers om snel door het schoolplan te scannen. Dat het een lang document is hoeft helemaal geen probleem te zijn.

Ook bij het bepalen van de opmaak is het van belang om de doelgroep in beeld te houden. Onlangs zagen we bijvoorbeeld een schoolplan met indrukwekkende opmaak, maar deze was kort en miste een aantal verplichte onderdelen. Door rekening te houden met het doel van het schoolplan is het makkelijker om aan alle eisen te voldoen.

Eisen voor het schoolplan

Als school heb je veel vrijheid bij de invulling van het schoolplan. Scholen mogen zelf bepalen hoe uitgebreid het schoolplan is en hoe de vormgeving eruitziet. Wel zijn er een aantal verplichte kernpunten. Deze mogen ook in andere documenten terugkomen, zoals de schoolgids of een jaarplan. Daarbij is een voorwaarde wel dat deze andere documenten gemakkelijk vindbaar zijn, bijvoorbeeld op de website van de school. In de praktijk zal het schoolplan voor deze kernpunten vaak de meest logische plek zijn.

De wet als uitgangspunt

Bij het opstellen van het schoolplan kan de wet een goed hulpmiddel zijn. Hoewel wetteksten soms nogal complex geschreven zijn, is de wetgeving voor het schoolplan verrassend helder. Dit is terug te vinden in de WPO (primair onderwijs) of WVO (voortgezet onderwijs).

Bij het schrijven van een schoolplan is het aan te raden om de wetteksten er eens bij te pakken. Daarmee kun je vrij eenvoudig checken of alle verplichte onderdelen gedekt zijn. Komen deze punten nog niet terug in het schoolplan, maar wel in andere beleidsdocumenten? Overweeg dan of het schoolplan daar niet een betere plek voor is.

Vertaling naar jaarplan, teamplan of vakwerkplan

Het schoolplan bepaalt de koers van de school voor een periode van vier jaar. Deze koers kan verder worden geconcretiseerd in een jaarplan. Het is daarbij aan te raden om concrete acties te formuleren die binnen het schooljaar uitgevoerd gaan worden.

Verplichte onderdelen van het schoolplan mogen ook in een jaarplan staan, in plaats van in het schoolplan zelf. Het risico daarvan is alleen dat een onderdeel in een volgend schooljaar niet meer of beperkter aan bod komt. Daardoor voldoet de school, vaak onbewust, niet meer aan de wettelijke eisen. Om die reden is het verstandig om top-down te werken, waarbij alle grote lijnen in het schoolplan zijn uitgezet en ieder schooljaar vertaald worden naar het jaarplan.

Het voordeel van deze top-down manier van werken is dat er vanuit het schoolplan én jaarplan ook gemakkelijk een vertaalslag kan worden gemaakt naar de lespraktijk. Door het schrijven van teamplannen, vakwerkplannen (VO) of bouwplannen (PO) worden de ambities van de school vertaald naar concrete acties voor in de les.

Conclusie: een goed schoolplan schrijven

Het schrijven van een goed schoolplan begint met het duidelijk onderscheiden van de doelen en inhoud van het schoolplan en de schoolgids. Houd daarbij rekening met de doelgroep van beide documenten en zorg voor een heldere en overzichtelijke structuur. De opmaak en vormgeving van het schoolplan mogen aantrekkelijk zijn, maar het is essentieel om de focus op de inhoud te houden en te voldoen aan de wettelijke eisen. Gebruik de wet als uitgangspunt en zorg ervoor dat alle verplichte kernpunten aan bod komen, of dit nu in het schoolplan zelf of in andere gerelateerde documenten is.

Daarnaast is het belangrijk om het schoolplan te vertalen naar concrete jaarplannen, teamplannen, vakwerkplannen of bouwplannen, zodat de ambities van de school duidelijk worden gecommuniceerd en doorvertaald naar de lespraktijk. Een top-down benadering helpt om de strategische koers van de school te waarborgen en ervoor te zorgen dat alle acties in lijn zijn met het grotere geheel.

Door al deze aspecten in acht te nemen bij het schrijven van een schoolplan, zorg je voor een solide basis waarop de school verder kan bouwen en ontwikkelen. Bovendien zal een goed schoolplan de onderwijsinspectie een duidelijk beeld geven van de ambities en plannen van de school, wat kan bijdragen aan een positieve beoordeling tijdens inspectiebezoeken.