De onderwijsinspectie op bezoek

De onderwijsinspectie op bezoek. Eens in de vier jaar vindt het vierjaarlijks onderzoek van de inspectie plaats bij het bestuur en enkele van haar scholen. Hoe bereidt u een bezoek van de inspectie van onderwijs voor? Hoe zorgt u ervoor dat u samen met uw collega’s het bezoek van de inspectie met (zelf)vertrouwen tegemoet treedt, doordat er sprake is van een goede voorbereiding?

Door: Hielke Adema, november 2020

Het bezoek van de inspectie van onderwijs kan voor sommige scholen ingrijpend zijn, zeker als er een gericht onderzoek plaatsvindt. Het belangrijkste is dat de informatie waarop de inspecteur zich baseert, correct is. Bij een goede voorbereiding zijn alle bewijsstukken voor het inspectiebezoek overzichtelijk geordend en is de status per indicator zichtbaar. Daarbij is het belangrijk dat het bestuur en de scholen binnen het bestuur tijdens het onderzoek antwoord kunnen geven op de volgende vragen:

1. Wat zijn de beoogde resultaten/effecten?
2. Welke concrete doelen/ambities heeft de school om de deugdelijkheidseis te realiseren?
3. Hoe wordt de vertaling gemaakt naar het onderwijs en/of hoe vindt de realisatie in de school plaats?
4. Hoe weet de school dat de beoogde resultaten/effecten gerealiseerd zijn?
5. Welke opvolging wordt er gegeven aan de behaalde resultaten/wat zijn de verbeterdoelen? Hoe geeft de school het proces van continu verbeteren vorm?

Omarm het bezoek van de inspectie van het onderwijs

Raak niet in de stress bij een (on)aangekondigd bezoek van de inspectie. Zeker niet als u binnen uw bestuur een goed kwaliteitszorgsysteem heeft opgezet. Zie het als een uitdaging om de inspectie te laten zien op welke wijze uw bestuur en scholen de kwaliteit van het onderwijs hoog in het vaandel heeft staan. Zie het als een open dag en laat de inspecteurs tijdens het inspectiebezoek zien dat u trots bent op hetgeen u en uw docenten realiseert in de school. De bestuurder kan de scholen hierin begeleiden, bijvoorbeeld door duidelijk te maken waar zij trots op mogen zijn en dat fouten maken mag. Deze fouten leveren de school nieuwe inzichten op. Er ontstaat een verbetercyclus, een proces van continu verbeteren, die de leerlingen uiteindelijk een betere onderwijskwaliteit biedt. 

7 Tips: voorbereiden van bezoek onderwijsinspectie

1. Zorg voor een goed kwaliteitszorgsysteem

Zorg dat je als bestuur samen met je scholen een gedegen kwaliteitszorgsysteem hebt, zodat je als bestuur goed zicht hebt op de kwaliteit van het onderwijs. Orden alle beleidsdocumenten, analyses, jaarverslagen, tevredenheidsonderzoeken, evaluaties etc. op de juiste wijze, zodat het vierjaarlijks onderzoek goed verloopt. Op het moment dat het inspectiebezoek start, beschikt u als bestuurder en schoolleider al over de juiste informatie. Naarmate besturen zelf over betere informatie beschikken en zich daarover verantwoorden, zal het bezoek van de inspectie goed verlopen. Met een goed kwaliteitssysteem in uw organisatie kunt u met een druk op de knop horizontale verantwoording afleggen aan wie u maar wilt. De inspecteur hoeft daardoor minder zélf te verzamelen en minder eisen te stellen aan de vorm en de inhoud van de aan te leveren documenten. Wees trots op uw kwaliteitszorgsysteem, geef de inspecteur(s) toegang tot het kwaliteitssysteem en laat ze rustig rondkijken. 

Het voordeel: de inspecteurs zijn goed voorbereidt en samen kunt het nu hebben over hoe mooi het onderwijs is op uw school en waarom u bepaalde keuze heeft gemaakt. Het kan nu echt gaan over wat u trots maakt!

2. Beschrijf het hóe 

Beschrijf in uw kwaliteitssysteem, documenten en evaluaties niet alleen het ‘wat’, maar beschrijf ook ‘hoe’. Tijdens het bezoek van de onderwijsinspectie gaat het met name over hoé realiseert u uw ambities. Geef in uw kwaliteitssysteem continu antwoord op de vraag: ‘hoe wordt goed onderwijs gerealiseerd in onze school, het team en de vakgroep’? Men schrijft heel vaak op ‘wat’ gedaan wordt in de school, maar niet ‘hoe’ het wordt teruggezien (in de les). 

3. PDCA-cyclus op alle indicatoren

Voor continu een Plan-Do-Check-Act uit. Vaak wordt alleen een Plan & Do uitgevoerd en worden de Check & Act niet toegepast. Een gemiste kans. De Check & Act leiden tot een verbetercyclus die zorgt voor goed onderwijs voor de leerlingen van uw school. De onderwijsinspectie ziet het als pré dat u goed evalueert op de basiskwaliteit (indicatoren) en eigen aspecten van kwaliteit in uw school. Vervolgens gaat u met een gericht plan van aanpak aan de slag met de punten uit de check om de onderwijskwaliteit verder te ontwikkelen. 

4. Interne en/of externe audits

Stel door middel van interne en/of externe audits zelf vast of de doelen die gesteld zijn worden gerealiseerd. Door systematisch een interne audit uit te voeren (liefst jaarlijks), weet de bestuurder en de schoolleiding hoe het met de onderwijskwaliteit op de school is gesteld. Een handig middel daarbij is aan de hand van het kwaliteitskader van de onderwijsinspectie een audit uit te voeren. Dit kan u zelf doen, een visitatieteam van een collega-scholen/besturen of door een extern deskundige. Wanneer u dit minimaal eens per jaar doet, kunt u met uw schoolteam de zwakke punten aan het licht brengen en samen aan de slag gaan met een verbetercyclus. 

6. Regel ondersteuning

Ontdekt u als bestuurder of schoolleiding dat uw school neigt naar het predicaat ‘onvoldoende’ of ‘zeer zwak’. Of wilt u als bestuurder of schoolleiding dat u school gaat voor het predicaat ‘goed’, zoek dan ondersteuning van een extern deskundige. Door u te begeleiden bij het voorbereiden van het inspectiebezoek, gaat u zelfverzekerder het gesprek aan. Een extern deskundige om hulp vragen, kan confronterend zijn. Probeer de tekortkomingen echter niet te verhullen, deze zullen in een later stadium toch aan het licht komen. Precies op het moment dat het niet gewenst is. 

7. Blijf bij de inhoud

Schiet in het gesprek met de onderwijsinspectie niet in de weerstand, blijf op de inhoud communiceren. Op deze manier blijft u op een constructieve wijze het gesprek voeren met elkaar. Voorkom dat er verschillende beelden ontstaan over de kwaliteit van het onderwijs. Gebruik de feedback/oordeel om daadwerkelijk verbeteringen door te voeren, zodat de leerlingen onderwijs krijgen van goede kwaliteit. 

De onderwijsinspectie op bezoek het moet een feestje zijn.